Enerji ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, ayağının tozuyla Özbekistan’dan Bandırma’ya geldiğini tabir ederek, “Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde Özbekistan’da epey verimli görüşmeler yaptık. Güçle alakalı gündemlerimizi muhataplarımızla yine ele aldık. Yeni iş birlikleri için görüşmeler yaptık. İnşallah önümüzdeki günlerde Özbekistan seyahatimizin olumlu dönüşlerini almaya başlayacağız.” diye konuştu.
Dönmez, şöyle devam etti:
“Avrupa güç krizi nedeniyle bırakın yeni tesisler, fabrikalar açmayı mevcutların kapanmaması için büyük bir uğraş içindeyken, Türkiye’de her gün yeni bir tesis devreye giriyor. Mevcut fabrikalarımız da kapasite artışına gitmek için yeni topraklar bakıyorlar. Yeni makine ve teçhizat siparişleri veriyorlar. Son 1 yıllık ithalatımıza baktığımızda makine teçhizatlarının büyük bir artış gösterdiğini görüyoruz. Ne demek bu? Fabrikalarımız üretim için gereken ekipmanlarını, altyapısını sağlıyor.”
2018’de yeni bor stratejilerini ilan ettiklerini hatırlatan Dönmez, “Dünya bor üretiminde ve ihracatında başkanız. Geçtiğimiz yıl 1 milyar 30 milyon dolar ile Cumhuriyet tarihimizin bor ihraç rekorunu kırmıştık. Bu yıl yola çıkarken gayemiz 1,1 milyar dolardı fakat bu yıl yeni kontratlar, yeni pazarlar, yeni temaslar sayesinde maksadımızı üst taraflı revize ettik. Bu yıl gayemizi 1,25 milyar dolar ile geçen yılki rekorumuzu tazelemek olarak güncelledik.” tabirini kullandı.
“Borda katma bedelli eser periyodunu başlattık”
Hedeflerinin yalnızca yüksek üretim ve ihracat olmadığını belirten Dönmez, şunları kaydetti:
“Borda katma bedelli eser devrini başlattık. Klasik bor eserlerinden ileri teknoloji bor eserlerine geçişi temel amaç olarak belirledik. 2019 yılında bor karbür tesisimizin temelini atmıştık. İnşallah bu yılın sonuna gerçek bor karbür tesisimizi devreye alacağız. Bor karbür, yüksek direnç ve sertlik oranı sayesinde savunma endüstrinde sıklıkla kullanılan bir eser. İşçi kıyafetleri ve araçların zırhlanmasında, nükleer güçte ve aşınmaya dayalı mekanik kesimlerin üretiminde bor karbür kritik bir bileşen. Bor karbürün neredeyse tamamını katma kıymetli eserlere dönüştürmek suretiyle yüksek fiyatlarla ithal etmek durumunda kalıyorduk. Bundan sonra artık o yüksek bedellerle ithal ettiğimiz bor karbürü Bandırma tesislerinde üretir hale geleceğiz. Böylelikle kıymet zincirinin tamamına sahip olacağımız imkanlara da kavuşmuş olacağız.”
Bakan Dönmez, birkaç 100 dolar mertebesinde satılan cevheri artık bor karbürde tahminen 30 bin doların üzerinde, bugün temeli atılan ferroborda da tonunun 8-10 bin dolar aralığında satılacağını kaydetti.
Dönmez, bor karbürün akabinde lityum üretim tesisi için de kolları sıvadıklarını anlattı.
İki yıl evvel dünyada birinci kere sıvı bor atıklarından lityum üretimine Eskişehir Kırka’daki pilot tesislerde başladıklarına değinen Dönmez, “Lityum üretimi Eti Maden’deki arkadaşlarımızın 3 yıllık AR-GE faaliyetlerinin eseri. Yüzde 100 Eti Maden’e has bir formülle dünyada birinci kez kullanılan bu teknik sayesinde atıklardaki bor ve lityum ayrıştırıldı. Yıllardır atık olarak depoladığımız eserlerin içindeki lityumu geri kazanma marifeti ve yeteneğini kazandık.” bilgisini verdi.
Eti Maden’in bu üretim formülünün patentini almak için ilgili kurumlara müracaat yaptığını aktaran Dönmez, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Yıllık 10 ton üretim kapasiteli pilot tesisimizde endüstriyel üretim için gerekli bütün kademeleri tamamladık. Bu yıl içerisinde inşallah biri Eskişehir Kırka’da, biri yeniden Bandırma’da olmak üzere toplam 700 ton kapasiteli iki yeni lityum tesisimizin temelini atacağız.
Son yıllarda yerli teknolojimizin gelişmesiyle birlikte lityuma talep büyük oranda arttı. İthalat yoluyla karşıladığımız bir eser. Hele ki Kovid devrinde biliyorsunuz tedariki de epeyce güç karşılanan bir eserdi. Lityum ithalatına yılda 35 milyon dolar ödüyoruz. Ülkemizin yıllık lityum gereksinimi ortalama 1200 ila 1300 ton ortasında değişiyor. Tam kapasite çalışacak lityum tesislerimizde inşallah gereksinimimizin yarısından fazlasını artık yerli üretimle karşılayacağız. Taşınabilir aygıtlar, tabletler, bilgisayarlar ve yerli arabamız başta olmak üzere akıllı teknolojilerde yerlilik oranımızı bu halde artıracağız.”
“İleri teknoloji eserlerde yerli üretim ender toprak elementleri kullanacağız”
Bakan Fatih Dönmez, ender toprak elementlerinin üretimiyle ilgili yeni bir adım attıklarını, bunun öyküsünün de lityum üzere eskilere dayadığını belirtti.
Eskişehir’in Beylikova ilçesi Kızılcaören mevkisinde 2011’de birinci sondajı yaptıklarını anımsatan Dönmez, “Yapılan tahliller sonucu alanda 694 milyon ton ender toprak elementi rezervi keşfettik. Bu keşifle Beylikova alanımız, rezerv ölçüsü açısından dünyanın en büyük ikinci rezerv alanı olarak kayıtlara geçti.” dedi.
Rezervi bulup üretmekten daha değerli olanın, bu rezervleri orta ve uç esere dönüştürecek tesis yatırımlarını yapmak olduğunu vurgulayan Dönmez, kelamlarını şöyle devam etti:
“Burada da öncelikle üretim imkanını görebileceğimiz pilot tesisi inşa edeceğiz. Burada ender toprak oksitlerinin üretim optimizasyonunu test edeceğiz. Daha evvel bu çalışmaları laboratuvar ortamında AR-GE çalışmaları çerçevesinde gerçekleştiriyorduk. Hamdolsun buradan olumlu sonuçlar aldık. Artık pilot tesisimizin inşa evresine geldik. Pilot tesisimizi inşallah bu yıl içerisinde devreye alacağız. Birinci etapta bu tesiste, yıllık 1200 ton cevher işleyeceğiz. Pilot tesisten aldığımız test sonuçlarına nazaran de endüstriyel tesis yatırımına başlayacağız. Endüstriyel tesiste de yıllık 570 bin ton cevher işleyerek, 10 bin ton az toprak oksitleri, 72 bin ton barit, 70 bin ton florit ve 250 ton toryum üreteceğiz. Artık mıknatıs, rüzgar türbin motoru, elektrikli araç motoru, roket füze modülleri, uçak, helikopter ve roket motoru, buhar ve gaz türbinleri, lazer ve uydu sistemleri üzere ileri teknoloji eserlerde yerli üretim az toprak elementleri kullanacağız.”
“Ferrobor üretiminin akabinde bu alanda rakipsiz olacağımıza inanıyoruz”
Bakan Dönmez, bugün bor cevherinde katma bedel odaklı yeni bir tesisin daha temelini attıklarını bildirerek, ileri teknoloji eserlerde kullanılan ferroborun bilhassa çeliğe eklendiğinde direncini artırdığını aktardı.
Türk çeliğinin dünyada kalitesiyle meşhur olduğunu kaydeden Dönmez, şu sözleri kullandı:
“İnşallah ferrobor üretiminin akabinde bu alanda rakipsiz olacağımıza inanıyoruz. Çelik üretiminin yanı sıra neodiyum mıknatıs, transformatör çekirdekleri, arabaların çelik aksamları, metal enjeksiyon dökümleri üzere pek çok alanda ferrobor kullanılıyor. Ayrıyeten tıp elektroniği ve mesken elektronik eşyaların üretiminde de ağır olarak kullanılan bir materyal. Ferrobor üretimi bu teknolojilerin üretimi ve yerlileştirilmesi ismine kıymetli bir çıkar sağlayacak bizlere inşallah. Fabrikamız yıllık 800 ton üretim kapasiteli olacak. İnşallah önümüzdeki yılın bu aylarında gayemiz Bandırma’nın kurtuluşunun olduğu 17 Eylül’e bu tesisi yetiştirmek. İnşallah daima birlikte o günleri görürüz. Bu tesisimizde 100 vatandaşımızı da istihdam edeceğiz. Ferrobor tesisimizin değerli bir özelliği daha var. O da yatırımımız birebir vakitte teknoloji transferini de içeriyor. İnşallah ilerleyen vakitlerde buradan elde ettiğimiz deneyimlerle bu teknolojinin yerlileşmesinde de kıymetli adımlar atacağımıza inanıyorum.”
Dönmez, bütün çabalarının yerli üretim için olduğunu anlatarak, “Türkiye’nin potansiyeli ve sahip oldukları ortada. Daha fazlasını yapabileceğimiz de biliyoruz. Zira bizim bir idealimiz var. Gelecek yüzyıl, Türkiye yüzyılı olacak. Gelecek yüzyıl, Türkiye’nin her alanda varlığını hissettirdiği bir yüzyıl olacak. Bugün yapılan bütün bu altyapı yatırımları, bütün bu dev projeler bugünden yarına geleceğin Türkiye’si için.” diye konuştu.
